Một trường mầm non ở tỉnh Chiết Giang vẫn cung cấp dịch vụ chăm sóc hàng ngày, nhưng thay vì trẻ em, những người cao tuổi mới là khách hàng chính.
Năm ngoái, bà Zhuang Yanfang, 56 tuổi, đã chuyển đổi trường mẫu giáo của mình ở thành phố Kim Hoa thành một trung tâm dưỡng lão. Bà cho biết đã nảy ra ý tưởng này sau khi gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các em nhỏ để lấp đầy lớp học. Những bức tường đầy màu sắc giờ chỉ còn một màu trắng sữa. Chiếc bảng đen giờ đã được thay thế bằng bảng thông tin về hoạt động chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng cho người cao tuổi.
Tỷ lệ sinh ở Trung Quốc đã giảm mạnh kể từ khi chính phủ triển khai chính sách “một con” nghiêm ngặt vào năm 1980. Dù chính sách này đã được nới lỏng vào năm 2016, tỷ lệ sinh vẫn tiếp tục đi xuống.
Theo thống kê, từ năm 2021 đến 2023, số trẻ đến tuổi mầm non giảm gần 15%, xuống còn chưa đầy 41 triệu trẻ. Vì vậy, số lượng trường mầm non, bao gồm cả công và tư thục, liên tục sụt giảm trong hai năm qua với mức giảm lên tới 20.000 trường trên cả nước, không phải điều gì đó quá bất ngờ.
Ngược lại, trong khi các trường mầm non gặp khó khăn, lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi tại Trung Quốc lại đang phát triển mạnh mẽ. Số lượng cơ sở và trung tâm chăm sóc người cao tuổi đã tăng gấp đôi từ năm 2019 lên hơn 410.000 cơ sở tính tới hết tháng 10 vừa qua.
Chính phủ nước này đã tăng cường các chính sách hỗ trợ "nền kinh tế bạc" (lĩnh vực cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho người trên 50 tuổi), nhằm đón đầu tình trạng già hoá dân số nhanh. Văn phòng Quốc vụ viện Trung Quốc kêu gọi phát triển “các cơ sở chăm sóc người cao tuổi” và kích thích “hoạt động tiêu dùng” của nhóm người này.
“Người già ở Trung Quốc sẽ chỉ tăng lên,” Harry Murphy Cruise, Nhà kinh tế học tại Moody’s Analytics, cho biết. Ông dự báo đến năm 2040, khoảng 30% tổng dân số Trung Quốc sẽ trên 65 tuổi, cao gấp đôi so với tỷ lệ 15% hiện tại, trong khi người dưới 15 tuổi sẽ giảm từ 17% xuống chỉ còn hơn 10% dân số.
“Dân số già sẽ mở ra một thị trường tiềm năng lớn cho các sản phẩm và dịch vụ nhắm vào người cao tuổi,” Cruise nói thêm.
Theo nhà kinh tế Tianchen Xu tới từ Economist Intelligence Unit (EIU), “dân số già là cơ hội thị trường lớn tiếp theo”. Xu cho biết người cao tuổi thường có nền tảng tài chính vững vàng sau quá trình tích lũy tài sản suốt thời kỳ kinh tế phát triển rực rỡ nhất của Trung Quốc.
Dân số về hưu hoặc sắp nghỉ hưu có “tiền để chi tiêu”. Và họ đang tìm kiếm “một cuộc sống chất lượng cao sau khi nghỉ hưu”, Lynn Song, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại ING, chia sẻ.
Một số công ty sữa của Trung Quốc, chuyên sản xuất các sản phẩm cho trẻ sơ sinh, đã bắt đầu cung cấp sản phẩm cho người trung niên và cao tuổi, với các công dụng như như cải thiện giấc ngủ, tăng cường mật độ xương và hệ miễn dịch.
Zhenmu Dairy, một nhà sản xuất sữa dê chuyên dụng ở tỉnh Sơn Tây, đã quảng bá sản phẩm của mình thông qua việc tổ chức sự kiện tại các trung tâm chăm sóc người cao tuổi. Tại đó ban lãnh đạo công ty sẽ phát biểu và tặng mẫu sản phẩm miễn phí.
Tại Thượng Hải, các phòng tập thể hình cũng đang tìm cách thu hút khách hàng cao tuổi yêu thích thể dục thông qua việc trang bị thêm thiết bị phù hợp với nhu cầu của họ, lắp đặt thiết bị giám sát sức khỏe thời gian thực và cung cấp các buổi vật lý trị liệu cho các bệnh mãn tính.
Xu cho biết, Trung Quốc hoàn toàn có khả năng trở thành nước dẫn đầu thế giới trong việc sản xuất nhiều hàng hóa đặc biệt dành cho người cao tuổi “như robot chăm sóc sức khỏe, nhà thông minh dành cho người già và hộp thuốc thông minh tích hợp AI.”
Dù “nền kinh tế bạc” phát triển, Bắc Kinh vẫn cố gắng giảm thiểu các tác động xấu từ khủng hoảng dân số già đối với tương lai lâu dài của nền kinh tế.
Vào tháng 9, cơ quan lập pháp cao nhất của Trung Quốc đã thông qua kế hoạch nâng tuổi nghỉ hưu nhằm tận dụng lực lượng lao động lớn tuổi đang ngày một tăng lên, giúp giảm bớt tình trạng thiếu hụt lao động.
Trung Quốc có tuổi nghỉ hưu tương đối thấp so với trung bình thế giới. Cùng với dân số già đi nhanh chóng, điều này đã tạo ra một số lượng lớn “lao động chưa được tận dụng hết,” Xu từ EIU nhận xét, gọi nhóm người này là “người trẻ lớn tuổi.”
Đến năm 2040, Trung Quốc đặt mục tiêu nâng tuổi nghỉ hưu của nam giới từ 60 lên 63 tuổi và của nữ lao động văn phòng từ 55 lên 58 tuổi. Nữ lao động chân tay, trước đây nghỉ hưu ở tuổi 50, sẽ phải chờ đến 55 tuổi mới được nghỉ ngơi.
Tuy nhiên, các độ tuổi nghỉ hưu mới này vẫn thấp hơn so với Mỹ, nơi tuổi nghỉ hưu là 67 dành cho những người sinh năm 1960 trở về sau, và Nhật Bản, nơi tuổi nghỉ hưu là 65 cho cả nam và nữ.
Việc “kéo dài thời gian lao động của người cao tuổi” không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính chi trả cho các khoản lương hưu mà còn giúp tăng nguồn thu thuế, Cruise từ Moody’s Analytics cho biết.
Tháng trước, Bộ Dân chính Trung Quốc đã ban hành hướng dẫn về “Hành động Thời đại Bạc,” một sáng kiến khuyến khích người cao tuổi đã làm việc trong các lĩnh vực giáo dục, khoa học và nông nghiệp, cũng như các lĩnh vực có kỹ năng khác, tham gia các chương trình tình nguyện nhằm thúc đẩy phát triển tại các khu vực kém phát triển hơn.