Ông Nguyễn Duy Hưng – Chủ tịch HĐQT Công ty Chứng khoán SSI
Có hai hình thức đầu tư: trực tiếp và gián tiếp.
Đầu tư trực tiếp tức là một người hay một nhóm người bỏ vốn thành lập doanh nghiệp, trực tiếp quản trị và điều hành công ty, khi cần mở rộng quy mô thì kêu gọi các nhà đầu tư khác góp vốn. Đây là nhóm cổ đông chủ doanh nghiệp, hoàn toàn chủ động các hoạt động của công ty miễn sao các hoạt động phù hợp với luật pháp và điều lệ công ty.
Đầu tư gián tiếp, (hình thức này thường là các nhà đầu tư tài chính) nhà đầu tư góp tiền vào những công ty đang hoạt động hoặc thậm chí mới chỉ là những ý tưởng Startup, nhà đầu tư chỉ có thể tham gia quản trị và điều hành hoạt động công ty gián tiếp thông bộ máy do chủ doanh nghiệp trực tiếp điều hành.
Do vậy nhà đầu tư phụ thuộc rất nhiều vào chủ doanh nghiệp, từ việc tuân thủ các cam kết, độ minh bạch, chấp hành pháp luật, mâu thuẫn quyền lợi thậm chí cả sức khoẻ, tuổi tác hay tình trạng hôn nhân... của chủ doanh nghiệp.
Cho nên họ phải đặt ra rất nhiều các điều kiện khi ký hợp đồng đầu tư, nhằm giảm thiểu rủi ro khi chủ doanh nghiệp cố tình làm sai các cam kết ban đầu, mặc dù khi hoàn tất góp vốn vào doanh nghiệp thì họ cũng đã trở thành đồng chủ sở hữu doanh nghiệp.
Tôi hiện đang đầu tư trực tiếp vào SSI và tập đoàn PAN... những tập đoàn do tôi trực tiếp điều hành đang nhận vốn đầu tư gián tiếp của rất nhiều nhà đầu tư, bao gồm cả những tổ chức tài chính lớn như IFC của Ngân hàng thế giới, GIC của chính phủ Singapore, Daiwa của Nhật Bản... các tổ chức càng lớn, càng chuyên nghiệp thì các điều khoản hợp đồng đầu tư càng chặt chẽ, các điều kiện ràng buộc chủ doanh nghiệp càng khắt khe.
Nhưng tất cả các ràng buộc này chỉ nhằm mục đích chế tài chủ doanh nghiệp thực hiện những cam kết với nhà đầu tư trong quá trình đàm phán.
Bên cạnh đó cá nhân tôi và SSI cũng đang là nhà đầu tư gián tiếp, hiện chúng tôi đang đầu tư vào hàng trăm doanh nghiệp lớn nhỏ khác nhau.
Hơn ai hết chúng tôi hiểu những rủi ro của đầu tư gián tiếp, rủi ro khó kiểm soát nhưng hấp dẫn. Nhà đầu tư tài chính luôn có khả năng nhìn thấy tiềm năng tương lai của các doanh nghiệp mà họ chấp nhận đầu tư, họ luôn kỳ vọng vào hiệu quả cao hơn nhiều so với chi phí vốn vay ngân hàng nên sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Chủ doanh nghiệp cần cân nhắc quyết định sử dụng vốn vay hay gọi vốn từ quỹ để hiệu quả nhất cho tôi và cho doanh nghiệp. Khi đã quyết thì phải thực kiện cam kết.
Thực sự chủ doanh nghiệp hay nhà đầu tư tài chính cũng có người thế này, người thế khác.
Có những doanh nghiệp nhà đầu tư nào khi thành cổ đông thì cũng không hài lòng, có những doanh nghiệp mục tiêu là làm sao để lấy được tiền của nhà đầu tư nhận tiền từ nhà đầu tư xong thì chẳng màng gì đến lợi ích cổ đông, và cũng có những doanh nghiệp khi nhận tiền đầu tư xong mới kịp nhận ra tôi đã sai khi chọn giải pháp này hay sai khi chọn nhầm nhà đầu tư không thể đồng hành lâu dài, và thực sự cũng có những nhà đầu tư họ luôn là khởi nguồn cho các mâu thuẫn...
Nhưng phần lớn các hợp tác đều là cả hai bên đều có lợi, và trong mối quan hệ này chủ doanh nghiệp thường là bên cầm đằng chuôi, phần lưỡi thường là phía nhà đầu tư gián tiếp!
Doanh nghiệp giống như đoàn tầu, chủ doanh nghiệp là người lái tầu kiêm chủ tàu, nhà đầu tư gián tiếp mua một phần đoàn tầu trở thành đồng chủ sở hữu với những cam kết mục tiêu chạy tầu và khai thác tầu của chủ tàu hiện tại lúc đàm phán.
Việc chiếm quyền lái tàu không bao giờ là mục tiêu của đầu tư gián tiếp mà chỉ là chuyện cực chẳng đã khi người lái tàu không còn phù hợp và đấy sẽ là một phi vụ đầu tư thất bại vì đâu có dễ kiếm được người thay thế trong một tổ chức vốn thế mạnh là đầu tư gián tiếp.