Nguyên nhân của hiện tượng này được tâm lí học hành vi giải thích rằng các ngày lễ nhìn chung có tác động tích cực đến tâm lý.
Đối với ngày lễ cổ truyền lớn nhất của Việt Nam, sau khi kết thúc 1 năm cũ, nhận được tiền thưởng cuối năm, nhà đầu tư đang trong trạng thái hưng phấn và chờ đón các ngày lễ sẽ trở nên tự tin hơn và sẵn sàng đầu tư vào các tài sản có rủi ro cao hơn.
Báo cáo này của FPTS thu thập dữ liệu 2 chỉ số Index được sử dụng phổ biến: VN-Index từ 28/7/2000 đến 28/12/2018, HNX-Index từ 4/1/2006 đến 28/12/2018.
Giai đoạn trước Tết Âm lịch được xác định là 5 ngày giao dịch trước khi thị trường đóng cửa nghỉ Tết, giai đoạn sau Tết Âm lịch được xác định là 5 ngày giao dịch sau kì nghỉ Tết khi thị trường chứng khoán hoạt động trở lại.
Tỉ suất sinh lời trên TTCK trong dịp trước và sau Tết Âm lịch tăng cao bất thường (ảnh minh hoạ)
Chuyên gia FPTS cho hay, do Tết Âm lịch thường nằm ở cuối tháng 1, đầu tháng 2 nên báo cáo sử dụng khoảng quan sát ngắn là 5 ngày, nếu dài hơn có thể bị tác động bởi yếu tố tháng Giêng đến kết quả.
Sự chênh lệch về tỷ suất sinh lời 2 chỉ số VN-Index và HNX-Index vào các giai đoạn xung quanh Tết Âm lịch so với các ngày giao dịch còn lại là cơ sở để kiểm định sự tồn tại của hiệu ứng Tết Âm lịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Kết quả thống kê cho thấy, chỉ số VN-Index tăng 13/18 lần, HNX-Index tăng 11/13 lần trong 5 ngày giao dịch trước tết; chỉ số VN-Index tăng 11/18 lần, HNX-Index tăng 9/13 lần trong 5 ngày giao dịch sau tết.
Trên sàn HSX, hiệu ứng Tết Âm lịch thể hiện rõ ràng ở giai đoạn trước tết. Tỷ suất sinh lợi trung bình theo ngày của 5 ngày trước tết cao gấp 9,7 lần so với các ngày giao dịch thông thường. Mặt khác, độ lệch chuẩn của giai đoạn trước tết là 1,28% còn nhỏ hơn độ lệch chuẩn của toàn bộ chỉ số VN-Index 1,52% thể hiện mức rủi ro biến động thấp hơn mức trung bình thị trường.
Tỷ suất sinh lợi trung bình theo ngày của 5 ngày sau Tết tuy nhỏ hơn giai đoạn trước tết nhưng vẫn gấp 3,4 lần so với toàn chỉ số VN-Index và gấp 4,2 lần so với các ngày giao dịch thông thường. Tuy nhiên, đi kèm tỷ suất sinh lợi cao hơn là rủi ro lớn hơn mức trung bình thông qua độ lệch chuẩn 1,83%.
Tương tự VN-Index, HNX-Index cũng có hiệu ứng Tết Âm lịch rất rõ ràng đặc biệt là giai đoạn trước Tết.
Tỷ suất sinh lợi trung bình theo ngày của 5 ngày trước tết cao hơn hẳn giai đoạn trước tết của VN-Index, gấp 82,1 lần so với các ngày giao dịch thông thường. Đồng thời, việc độ lệch chuẩn của giai đoạn trước tết là 1,45% nhỏ hơn mức toàn bộ các ngày của chỉ số HNX-Index 1,91% thể hiện giai đoạn trước Tết đem lại một tỷ suất sinh lời nhưng không đi cùng một mức rủi ro cao hơn.
Tỷ suất sinh lợi trung bình theo ngày của 5 ngày sau tết tuy nhỏ hơn giai đoạn trước tết nhưng vẫn gấp 5,8 lần so với toàn chỉ số HNX-Index và gấp 17,3 lần so với các ngày giao dịch thông thường. Kèm theo lợi nhuận là rủi ro lớn hơn mức trung bình của toàn bộ các ngày thông qua độ lệch chuẩn 2,04%>1,91%.
Như vậy, kết quả đạt được ghi nhận tác động tích cực của hiệu ứng lên tỷ suất sinh lời: Hiệu ứng của giai đoạn 5 ngày sau Tết là không rõ ràng; trong 5 ngày trước tết, nắm giữ chứng khoán trong rổ VN-Index và HNX-Index trung bình đạt tỷ suất lợi nhuận lần lượt cao hơn 0,25% và 0,3% so với những ngày thường.
FPTS khuyến nghị nhà đầu tư ngắn hạn có thể áp dụng chiến thuật mua vào trong các phiên điều chỉnh trước Tết Âm lịch và bán vào phiên giao dịch cuối cùng trước kì nghỉ Tết, cụ thể là các mã CTD, CTG, HSG, REE, SSI (mua vào ngày 25/1/2019 và bán vào ngày 1/2/2019).
Mai Chi